Geld is macht, dat weten we. En dat thema raakt aan bijna alle problemen van deze tijd: groeiende ongelijkheid, onbetaalbare woningen, privatisering van essentiële publieke diensten, uitputting van grondstoffen, monopolievorming en slinkende democratische zeggenschap over de koers van onze economie.
Maar waarom, vraagt Thomas Bollen in Geld genoeg, maar niet voor jou, gaat het dan in de politiek zo weinig over ons geldstelsel? Want dat deugt niet en is dringend aan herziening toe.
De auteur, sinds 2016 werkzaam voor Follow the Money, platform voor onderzoeksjournalistiek, neemt ons in Geld genoeg, maar niet voor jou aan de hand om uit te leggen hoe de inrichting van ons geldstelsel eruitziet en in handen is geraakt van private bankiers en ongekozen technocraten.
geldscheppers
Hoe zit het dan precies met ons geld? En belangrijker: Thomas Bollen legt uit dat het niet écht van ons is. Het is van de bank en je banksaldo contant opnemen gaat niet. En die bank is steeds vaker een private onderneming die met ons geld heel veel geld verdient. Dit doen ze door leningen te verstrekken die ver uitstijgen boven het totale banksaldo van hun klanten.
En op het moment dat de bank een lening verstrekt, creëert zij een overeenkomstig tegoed op de bankrekening van de lener. Private banken zijn zodoende geldscheppers geworden, terwijl geldschepping voorheen uitsluitend aan de publieke sector was voorbehouden. Belangrijk gevolg was de enorme groei van de schuldenberg. Geld en schuld zijn immers twee zijden van dezelfde medaille. En wie de schuldenberg beheerst, beheerst alles, aldus de auteur. En zo kan het gebeuren dat wanneer het economisch tegenzit, wordt gepleit voor bezuinigingen op de publieke uitgaven in plaats van de rol van de banken te bespreken.
overheidsgarantie
En dan is er nog iets. Anders dan gewone ondernemingen hoeven private banken nauwelijks eigen vermogen te hebben om tegenslagen op te kunnen vangen. Ze kunnen immers rekenen op de overheidsgarantie als het misgaat, zoals in 2008 tijdens de kredietcrisis en zoals de overheidssteun tijdens de coronapandemie. Maar de essentie hier is dat er publiek geld omgezet wordt in privaat geld. Dit was bedoeld voor kleine spaarders en niet als gratis verzekering voor techmiljonairs en durfinvesteerders.
centrale banken
De vraag werpt zich op hoe ons geldstelsel kan worden veranderd, zodat de democratie het voor het zeggen heeft en niet de banken via hun machtige lobbyisten die de deur platlopen in Washington, Brussel, Frankfurt en Basel. Niet alleen tijdens kredietcrises, maar zodra er pogingen worden ondernomen om hun marktmacht te verkleinen. Bijvoorbeeld door geldschepping weer terug te halen naar centrale banken en zodoende de geldscheppingswinsten weer in de schatkist te laten vloeien. Nu zijn de centrale banken eerder de bewakers van de winstgevendheid van de private banken geworden in plaats van de hoeders van het publieke belang. Dat is zo ongeveer het eerste dat zal moeten worden veranderd.
maatregelen
De auteur bespreekt daarnaast twee andere belangrijke noodzakelijke maatregelen.
Ten eerste: het creëren van digitaal publiek geld als extra betaalmogelijkheid, uitgegeven door centrale banken zonder (gedeeltelijke) zeggenschap van private banken.
Ten tweede: het verhogen van de reserve-eis naar liefst 10%. In het bedrijfsleven is 25 à 40% een gezond eigen vermogen.
Beide voorstellen worden uitvoerig besproken en de voors en tegens tegen elkaar afgewogen.
De ondertitel van Geld genoeg, maar niet voor jou luidt: Hoe heroveren we de macht over ons geld? Want als we niets doen, zal de privatisering van ons geld de democratische controle over het financiële stelsel uithollen. Dit maakt de auteur goed duidelijk, terwijl dit geen gemakkelijke materie is. En dat betekent dat de politiek aan zet is. Zij kan de privatisering van het geldstelsel terugdraaien. Hij hoopt dat het nog niet te laat is, want het doemscenario van de dictatuur van het geld is een reële optie. Kortom dames en heren politici: serieus werk aan de winkel.
Over Teun van Aken
Dr. Teun van Aken is zelfstandig gevestigd organisatieadviseur en managementtrainer te Culemborg. Het gaat in organisaties altijd om resultaten bereiken met mensen. Dit was ook het leidmotief in zijn laatste twee publicaties. Van Aken is (co)auteur van een groot aantal artikelen en boeken.