De alignmentpuzzel (nieuwe editie) - Advanced Business Engineering

Ja, de markt wordt steeds dynamischer. Supply chains worden geteisterd door onverwachte megaschokken zoals een corona-epidemie, een geblokkeerd Suezkanaal en een Amerikaanse president die plotsklaps enorme importheffingen oplegt. Aanpassingsvermogen en flexibiliteit zijn troef.

De oude organisatievormen, zoals functionele hiërarchieën, hadden wat mij betreft sowieso hun langste tijd al gehad, maar nu helemaal. Ze zijn log, verzuild en suf. Medewerkers zien het verband niet tussen hun dagelijkse werkzaamheden en de met veel tamtam uitgedragen bedrijfsstrategie. Veranderprojecten duren eindeloos of mislukken. En de managers zijn vaak meer tijd kwijt aan het bevechten van elkaar dan dat ze schouder aan schouder strijden om problemen op te lossen en de klanten blij te maken.

Kansen en bedreigingen

Dynamiek zorgt voor bedreigingen, maar biedt ook kansen. Ik heb bedrijven gezien die door intern gezanik nog geen deuk in een pak boter konden slaan. Iedere nieuwe kans in de markt was al weg voordat ze één stap hadden gezet. Maar ik heb ook bedrijven gezien die deze kansen juist voor de neus van concurrenten wegkaapten.

Het is makkelijk om die ruziënde managers de schuld te geven. Dat is soms terecht, maar meestal niet. Zij krijgen ook maar een rol opgelegd van hogere managers. En die krijgen ook weer hun rol opgelegd, inclusief targets en bonusregelingen. Zo werkt het systeem.

Dat is op zich nog niet zo’n probleem, tenzij hierdoor silo’s en belangentegenstellingen ontstaan. Vaak doordat het werk wordt verdeeld vanuit een functionele kijk, in plaats van een proceskijk. Het proces wordt opgeknipt in deelprocessen met eigen managers en lokale doelstellingen. En als die lokale doelstellingen de boventoon gaan voeren, dan ontstaan problemen met alignment (= samen in verbondenheid werken aan een gemeenschappelijk doel).

Bedrijfskunde 2.0

Ik ben ervan overtuigd dat alignmentproblemen meestal niet aan de mensen liggen maar aan de manier waarop bedrijven zijn ingericht en worden bestuurd. Daarom is het tijd voor een nieuwe kijk op bedrijfsontwerp en bedrijfsvoering. Een bedrijfskunde 2.0, die gebaseerd is op de volgende drie uitgangspunten:
- Het bedrijfsdoel is de cashflow op lange termijn, niet de kortetermijnwinst.
- Ontwerp vanuit het primaire proces, niet vanuit de functies.
- Stuur op alignment en de collectieve prestatie, niet op afdelingsresultaten.

Deze drie korte stellingen hebben meer impact dan je op het eerste gezicht zou denken. Als je ontwerpt vanuit het proces, kom je onvermijdelijk tot de conclusie dat een strategie meer moet zijn dan een mooie marketingslogan. Het gaat namelijk niet alleen om de vraag met welke beloftes klanten in de markt worden overtuigd, maar ook hoe die beloftes vervolgens waargemaakt moeten worden. Er moet dus niet alleen een commerciële strategie zijn maar ook een supply chain-strategie. En die twee moeten ‘aligned’ zijn; dus heel goed bij elkaar passen. Alleen dat inzicht al is bij veel verouderde bedrijven een schokkende openbaring.

De alignmentpuzzel

Het is de kunst om, uitgaande van de drie uitgangspunten, niet alleen de puzzelstukken ‘Strategie’ en ‘Proces’ in te vullen en op elkaar aan te laten sluiten, maar ook de besturing, de organisatie en de IT. Dat is niet eenvoudig, maar wel de moeite waard. Want als al die puzzelstukken goed doordacht zijn en naadloos in elkaar passen, dan ontstaan bedrijven die niet alleen veel efficiënter en slagvaardiger zijn, maar ook een stuk leuker om in te werken.

Drie medeauteurs en ik schreven hierover het boek De alignmentpuzzel. Volgens onze mentor prof. Jacques Theeuwes een ‘must voor iedereen die zich interesseert voor het ontwerpen en besturen van organisaties!’